Mất năng lực hành vi dân sự là gì? Quy định pháp luật mới nhất 2025

Khái niệm mất năng lực hành vi dân sự là gì? Điều kiện, thủ tục tuyên bố và hậu quả pháp lý theo quy định mới nhất 2025. Tìm hiểu ngay để bảo vệ quyền lợi của bạn và người thân. Bài viết dưới đây, Công ty Luật FBLAW sẽ giúp Quý khách hàng hiểu rõ những quy định quan trọng về mất năng lực hành vi dân sự nhằm hạn chế tối đa rủi ro không đáng có. Quý khách hàng vui lòng liên hệ 0973.098.987 & 038.595.3737 để được tư vấn và hỗ trợ.

1. Khái niệm mất năng lực hành vi dân sự là gì?

Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

” Mất năng lực hành vi dân sự

1. Khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần.

Khi không còn căn cứ tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của chính người đó hoặc của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.

2. Giao dịch dân sự của người mất năng lực hành vi dân sự phải do người đại diện theo pháp luật xác lập, thực hiện.”

Khi một người mất năng lực hành vi dân sự, nghĩa là họ không thể tự mình nhận thức, làm chủ hành vi do bệnh tâm thần hoặc bệnh khác làm suy giảm nhận thức, dẫn đến phải có người giám hộ thay mặt thực hiện giao dịch.

Theo Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015, người mất năng lực hành vi dân sự là người do bệnh tâm thần hoặc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình, và phải được Tòa án ra quyết định tuyên bố dựa trên kết luận giám định pháp y tâm thần.

2. Thủ tục tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự

Để xác định một người có thật sự mất năng lực hành vi dân sự, cần trải qua các bước sau:

1. Người có quyền yêu cầu Tòa án:

   • Vợ/chồng, cha mẹ, con cái của người bị bệnh.

   • Người thân thích khác.

   • Cơ quan, tổ chức hữu quan nếu quyền lợi công dân bị ảnh hưởng.

2. Hồ sơ yêu cầu gồm:

   • Đơn yêu cầu Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.

   • Tài liệu y tế, hồ sơ bệnh án, chứng cứ chứng minh tình trạng bệnh.

   • Kết luận giám định pháp y tâm thần.

3. Thẩm quyền giải quyết: Tòa án nhân dân khu vực nơi người bị yêu cầu cư trú.

4. Trình tự:

   • Tòa án thụ lý đơn.

   • Trưng cầu giám định pháp y tâm thần.

   • Mở phiên họp xét đơn yêu cầu.

   • Ra quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự và chỉ định người giám hộ.

>>>Xem thêm: Ly hôn đơn phương khi vợ hoặc chồng có hành vi bạo lực gia đình.

3. Hậu quả pháp lý của việc mất năng lực hành vi dân sự

Khi Tòa án tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự, sẽ phát sinh các hệ quả sau:

• Giao dịch dân sự: Người này không được tự mình xác lập, thực hiện giao dịch. Mọi giao dịch phải do người giám hộ đại diện.

• Quyền nhân thân: Họ không thể tự quyết định các vấn đề quan trọng (ví dụ: kết hôn, ly hôn, nhận nuôi con).

• Quyền tài sản: Người giám hộ sẽ quản lý tài sản, đảm bảo quyền lợi của người mất năng lực hành vi dân sự.

• Trách nhiệm pháp lý: Họ không phải chịu trách nhiệm hình sự vì không có khả năng nhận thức, nhưng người giám hộ hoặc gia đình phải thực hiện nghĩa vụ bồi thường nếu gây thiệt hại.

4. Quy định pháp luật mới nhất 2025 liên quan

Năm 2025, các quy định hiện hành về mất năng lực hành vi dân sự vẫn áp dụng theo Bộ luật Dân sự 2015. Tuy nhiên, có một số điểm được nhấn mạnh trong thực tiễn xét xử và hướng dẫn áp dụng:

• Tòa án ngày càng yêu cầu giám định y khoa chặt chẽ để tránh trường hợp bị lợi dụng tuyên bố mất năng lực nhằm trốn tránh nghĩa vụ (ví dụ: nghĩa vụ trả nợ, nghĩa vụ cấp dưỡng).

• Quyền của người mất năng lực hành vi dân sự được bảo vệ tốt hơn thông qua cơ chế giám sát người giám hộ.

• Khi tình trạng bệnh thay đổi, có thể yêu cầu Tòa án tuyên bố khôi phục năng lực hành vi dân sự.

• Từ năm 2025: theo quy định mới, Tòa án nhân dân khu vực (được thành lập trên cơ sở sắp xếp lại hệ thống tòa án cấp huyện) sẽ có thẩm quyền thụ lý, giải quyết các yêu cầu tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.

5. Người lao động bị mất năng lực hành vi dân sự thì có chấm dứt hợp đồng lao động không?

Theo Điều 34 Bộ luật Lao động 2019, hợp đồng lao động chấm dứt trong trường hợp người lao động bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.
>Điều này có nghĩa là, ngay khi có quyết định của Tòa án, quan hệ lao động tự động chấm dứt. Không cần có sự thỏa thuận hay đơn phương chấm dứt từ bất kỳ bên nào.

Khi hợp đồng chấm dứt, người sử dụng lao động phải thanh toán đầy đủ quyền lợi còn lại. Bao gồm tiền lương, trợ cấp, sổ bảo hiểm xã hội và các chế độ khác. Đây là nghĩa vụ bắt buộc để bảo đảm quyền lợi hợp pháp cho người lao động.

Lưu ý: chỉ khi có quyết định của Tòa án thì mới coi là mất năng lực hành vi dân sự. Nếu người lao động chỉ đang mắc bệnh hoặc mất khả năng làm việc tạm thời, hợp đồng chưa tự động chấm dứt. Trong trường hợp này, họ có thể nghỉ hưởng chế độ ốm đau hoặc thỏa thuận tạm hoãn hợp đồng theo Điều 30 Bộ luật Lao động.

>>> Xem thêm: Phạm tội khi say rượu là tình tiết giảm nhẹ hay tăng nặng?

6. Người mất năng lực hành vi dân sự có được hưởng thừa kế không?

Người mất năng lực hành vi dân sự vẫn có quyền thừa kế. Người bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự vẫn có đầy đủ quyền thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật. Bộ luật Dân sự 2015 không hạn chế quyền này.

Điểm khác biệt nằm ở cách thức thực hiện quyền. Người mất năng lực hành vi dân sự không thể tự mình quản lý, phân chia hoặc nhận di sản. Trong trường hợp này, người giám hộ sẽ là người đại diện theo pháp luật, thay mặt họ thực hiện việc nhận di sản, quản lý tài sản và đảm bảo quyền lợi cho người được giám hộ.

Nếu phát sinh tranh chấp về thừa kế, người giám hộ tham gia tố tụng. Mục đích là để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người mất năng lực hành vi dân sự. Người giám hộ sẽ đứng ra tham gia tố tụng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người mất năng lực hành vi dân sự.

Như vậy, mất năng lực hành vi dân sự không làm mất quyền thừa kế, mà chỉ thay đổi cách thức thực hiện quyền đó thông qua người giám hộ.

Trên đây là toàn bộ nội dung giải đáp liên quan “ Mất năng lực hành vi dân sự là gì? Quy định pháp luật mới nhất 2025” của Công ty luật FBLAW. Quý khách hàng vui lòng liên hệ ngay với Công ty luật FBLAW để được tư vấn và hỗ trợ.

Liên hệ với FBLAW theo thông tin sau:

• Điện thoại: 0973.098.987- 038.595.3737 
• Fanpage: Công ty Luật FBLAW
• Trụ sở chính: 45 Đàm Văn Lễ, phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An