Những điểm mới về thẩm quyền điều tra ở BLTTHS năm 2015

Qua hơn 10 năm thực hiện, BLTTHS năm 2003 đã góp phần quan trọng trong việc đảm bảo ANQG và TTATXH; đảm bảo môi trường phát triển kinh tế của đất nước trong thời kỳ đổi mới và hội nhập. Mặc dù vậy, so với thực tiễn xã hội và cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm thì BLTTHS năm 2003 còn bộc lộ nhiều hạn chế.

Sự ra đời của BLTTHS năm 2015 đã bổ sung thêm nhiều điều luật mới và sửa đổi, bổ sung một số điều luật để đáp ứng nhu cầu thực tiễn của đời sống, cũng như khắc phục những hạn chế của BLTTHS năm 2003. Trong đó có các điều luật quy định về thẩm quyền điều tra của cơ quan điều tra.

Đây là vấn đề đang được nhiều sự quan tâm từ các nhà làm luật cũng như cộng đồng khi mà các án oan sai ngày càng nhiều và phức tạp, mà cơ quan có thẩm quyền lại đùn đẩy trách nhiệm. Do vậy chúng tôi xin được nêu ra một số điểm mới về thẩm quyền điều tra trong BLTTHS năm 2015 so với BLTTHS năm 2003.

Công ty FBLAW chúng tôi tư vấn cho quý khách Những điểm mới về thẩm quyền điều tra ở BLTTHS năm 2015 như sau:

Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định rõ ràng hơn về phân cấp thẩm quyền điều tra các vụ việc hình sự.
Theo đó việc quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 để có thể lựa chọn chính xác cơ quan điều tra có thẩm quyền điều tra các vụ án hình sự cần phải căn cứ vào ba tiêu chí:

1. Thẩm quyền theo tổ chức hệ thống cơ quan điều tra,
2. Thẩm quyền điều tra theo lãnh thổ
3. Thẩm quyền điều tra theo cấp bậc của cơ quan điều tra.

2.1. Dựa theo cách xác định thẩm quyền điều tra vụ án hình sự theo tổ chức hệ thống cơ quan điều tra

Căn cứ	Thẩm quyền điều tra
CSPL chung	Điều 110 BLTTHS năm 2003	Điều 163 BLTTHS năm 2015
CSPL	Khoản 3	Khoản 3
	3. Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao điều tra một số loại tội xâm phạm hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ thuộc các cơ quan tư pháp.	3. Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Cơ quan điều tra Viện kiểm sát quân sự trung ương điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, tội phạm về tham nhũng, chức vụ quy định tại Chương XXIII và Chương XXIV của Bộ luật hình sự xảy ra trong hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ, công chức thuộc Cơ quan điều tra, Tòa án, Viện kiểm sát, cơ quan thi hành án, người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp.

 

Thứ nhất: BLTTHS 2015 mở rộng thẩm quyền của cơ quan điều tra, cụ thể là của Viện kiểm sát nhân dân tối cao: theo quy định của bộ luật tố tụng hình sự 2003, cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao điều tra một số loại tội xâm phạm hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ thuộc các cơ quan tư pháp.

Nhưng theo quy định của BLTTHS năm 2015, cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao còn có thẩm quyền điều tra thêm một số loại tội phạm như: tội phạm về tham nhũng, chức vụ quy định tại Chương XXIII và Chương XXIV của Bộ luật hình sự xảy ra trong hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ, công chức thuộc Cơ quan điều tra, Tòa án, Viện kiểm sát, cơ quan thi hành án, người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp.

Thứ 2: Quy định tại Khoản 3 Điều 163 BLTTHS năm 2015, ngoài cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao còn có cơ quan điều tra Viện kiểm sát quân sự trung ương
=>Nhận xét: Nhìn chung việc mở rộng và quy định cụ thể thẩm quyền điều tra của cơ quan điều tra trong BLTTHS 2015 (CQĐT Viện kiểm sát nhân dân tối cao chuyên trách điều tra tội phạm trong lĩnh vực tư pháp) tạo ra tính chặt chẽ, hợp lí và rõ ràng, nhờ đó sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan điều tra.

2.2. Dựa theo cách xác định thẩm quyền điều tra vụ án hình sự theo lãnh thổ

* Điều 344. Tòa án có thẩm quyền xét xử phúc thẩm
Đây là quy định mới được bổ sung trong BLTTHS 2015. Trên cơ sở quy định về thẩm quyền của 4 cấp Tòa án trong Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014, BLTTHS 2015 quy định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, quân sự Tòa án quân sự cấp quân khu và Tòa án nhân dân cấp cao, Tòa án quân sự Trung ương.
“1. Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền xét xử phúc thẩm bản án, quyết định của Tòa án nhân dân cấp huyện bị kháng cáo, kháng nghị.
2. Tòa án nhân dân cấp cao có thẩm quyền xét xử phúc thẩm bản án, quyết định của Tòa án nhân dân cấp tỉnh thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ bị kháng cáo, kháng nghị.
3. Tòa án quân sự cấp quân khu có thẩm quyền xét xử phúc thẩm bản án, quyết định của Tòa án quân sự khu vực bị kháng cáo, kháng nghị.
4. Tòa án quân sự trung ương có thẩm quyền xét xử phúc thẩm bản án, quyết định của Tòa án quân sự cấp quân khu bị kháng cáo, kháng nghị”.

Căn cứ	Thẩm quyền điều tra
CSPL chung	Điều 110 BLTTHS năm 2003	Điều 163 BLTTHS năm 2015
CSPL	Khoản 4	Khoản 4
	Trong trường hợp không xác định được địa điểm xảy ra tội phạm thì việc điều tra thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra nơi phát hiện tội phạm, nơi bị can cư trú hoặc bị bắt.	Trường hợp tội phạm được thực hiện tại nhiều nơi khác nhau hoặc không xác định được địa điểm xảy ra tội phạm thì việc điều tra thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra nơi phát hiện tội phạm, nơi bị can cư trú hoặc bị bắt.

 

Trường hợp tội phạm được thực hiện nhiều nơi – điểm mới được bổ sung này đã phần nào đáp ứng được thực tiễn điều tra vụ án, khi mà tội phạm ngày càng tinh ranh, nguy hiểm và diễn ra ngày một phức tạp, có tính chất côn đồ lại được thực hiện ở nhiều địa điểm khác nhau. Qua đó, quy định mới này giúp cho cơ quan điều tra điều tra kĩ, đúng đối tượng, không để lọt tội phạm gây nguy hại cho đất nước.

2.3. Dựa theo cách phân chia thẩm quyền điều tra vụ án hình sự theo cấp điều tra

Tiêu chí	BLTTHS 2003	BLTTHS 2015
CSPL	Khoản 4 Điều 110	Điểm b Khoản 5 Đ163
Thẩm quyền điều tra của cơ quan điều tra cấp tỉnh	Cơ quan điều tra cấp tỉnh điều tra những vụ án hình sự về những tội phạm thuộc thẩm quyền xét xử của Toà án nhân dân cấp tỉnh hoặc những vụ án thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra cấp dưới nhưng xét thấy cần trực tiếp điều tra.	Cơ quan điều tra cấp tỉnh điều tra vụ án hình sự về những tội phạm thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân cấp tỉnh hoặc những vụ án thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra cấp huyện xảy ra trên địa bàn nhiều huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, phạm tội có tổ chức hoặc có yếu tố nước ngoài nếu xét thấy cần trực tiếp điều tra;
	– Theo quy định của BLTTHS năm 2015, thẩm quyền điều tra của cơ quan điều tra cấp tỉnh bị thu hẹp lại. + Theo quy định của BLTTHS năm 2003, bất kì vụ án nào thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra cấp dưới nhưng xét thấy cần trực tiếp điều tra thì cơ quan điều tra cấp tỉnh cũng đều có quyền lấy lên để điều tra. + Còn trong BLTTHS năm 2015, cơ quan điều tra cấp tỉnh chỉ có thể lấy lên những vụ án thuộc thẩm quyền của cơ quan điều tra cấp huyện xảy ra trên địa bàn nhiều huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, phạm tội có tổ chức hoặc có yếu tố nước ngoài nếu xét thấy cần trực tiếp điều tra.
	Ý nghĩa: quy định vụ án thuộc thẩm quyền của cấp huyện nhưng CQĐT cấp tỉnh rút lên để điều tra phải đáp ứng điều kiện “xảy ra trên địa bàn nhiều huyện, phạm tội có tổ chức hoặc có yếu tố nước ngoài” thay cho quy định “xét thấy cần trực tiếp điều tra” hiện nay nhằm tránh sự tùy nghi, lạm dụng, hay đưa ý chí chủ quan của CQĐT cấp tỉnh vào giải quyết vụ việc.

 

	Khoản 4 Điều 110	Điểm c Khoản 5 Đ163
Thẩm quyền điều tra của cơ quan điều tra cấp trung ương	Cơ quan điều tra cấp trung ương điều tra + những vụ án hình sự về những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu nhưng xét thấy cần trực tiếp điều tra.	Cơ quan điều tra Bộ Công an, Cơ quan điều tra Bộ Quốc phòng điều tra + vụ án hình sự về tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hủy để điều tra lại; + vụ án hình sự về tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp liên quan đến nhiều tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, + vụ án hình sự về tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp liên quan đến nhiều quốc gia nếu xét thấy cần trực tiếp điều tra.
	BL TTHS năm 2015 đã quy định chặt chẽ và cụ thể những vụ án thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra cấp trung ương. Nhằm giảm số lượng vụ án do cơ quan tố tụng cấp Trung ương thụ lý, để cấp này tập trung cho công tác chỉ đạo, điều hành, hướng dẫn, kiểm tra cấp dưới.

=> Nhận Xét:

Nhìn chung BLTTHS 2015 quy định cụ thể và chặt chẽ về thẩm quyền điều tra của cơ quan điều tra so với BLTTHS năm 2003, nhằm:

+ Giúp việc phân công thực nhiệm vụ một cách dễ dàng, tránh xung đột về thẩm quyền điều tra
+ Giúp quá trình điều tra được diễn ra theo một hệ thống nhất định, nhanh chóng, kịp thời
+ Giúp những người có thẩm quyền điều tra nâng cao trách nhiệm khi thực hiện công việc

Như ở điểm c khoản 5 điều 163 quy định về việc tòa án có thể hủy việc điều tra để điều tra lại hoặc trực tiếp cùng cơ quan điều tra điều tra vụ án. Từ đó tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các cơ quan tố tụng trong quá trình điều tra, giúp việc điều tra nhanh chóng, chính xác để xác minh đúng vụ án đúng người đúng tội.

Bên cạnh đó còn phát hiện nhanh chóng, xử lý kịp thời tội phạm trong điều kiện cơ sở vật chất kỹ thuật cũng như trình độ cán bộ trong các cơ quan bảo vệ pháp luật nói chung và CQĐT nói riêng còn nhiều hạn chế, việc tổ chức CQĐT đều khắp là một ưu điểm, đặc biệt là hầu hết CQĐT được tổ chức trong công an, quân đội (trừ Viện kiểm sát) là phù hợp với yêu cầu và nhiệm vụ của lực lượng vũ trang: đấu tranh chống lại các thế lực thù địch, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Bộ luật tố tụng hình sự 2015 quy định rõ ràng hơn về phân cấp thẩm quyền điều tra các vụ việc hình sự.

Theo đó việc quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 để có thể lựa chọn chính xác cơ quan điều tra có thẩm quyền điều tra các vụ án hình sự cần phải căn cứ vào ba tiêu chí:

1. Thẩm quyền theo tổ chức hệ thống cơ quan điều tra
2. Thẩm quyền điều tra theo lãnh thổ
3. Thẩm quyền điều tra theo cấp bậc của cơ quan điều tra.

Trên đây là tư vấn của công ty FBLAW chúng tôi về Những điểm mới về thẩm quyền điều tra ở BLTTHS năm 2015. Qúy khách cần giải đáp thêm bất cứ vướng mắc gì về pháp luật hình sự, dân sự, và doanh nghiệp thì hãy liên hệ ngay với FBLAW chúng tôi nhé!