Một số bất cập trong quá trình thành lập doanh nghiệp

Luật Doanh nghiệp 2014 (LDN 2014) có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2015 với nhiều quy định mới đã và đang góp phần to lớn trong việc tạo hành lang pháp lý an toàn đối với việc thành lập và cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh ở nước ta hiện nay. Việc các doanh nghiệp được thành lập và thực hiện hoạt động kinh doanh của mình góp phần giúp nước ta gia nhập vào thị trường và vươn tầm quốc tế. Tuy nhiên, trong thực tiễn thi hành Luật Doanh nghiệp 2014 về thành lập doanh nghiệp cũng có những bất cập nhất định đòi hỏi chúng ta cần phải kịp thời hoàn thiện để góp phần đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng cho các doanh nghiệp cũng như đảm bảo vai trò quản lý của cơ quan nhà nước trong vấn đề thành lập doanh nghiệp ở nước ta.

Thứ nhất, các quy định về đặt tên doanh nghiệp còn cản trở quyền tự do thành lập doanh nghiệp

Việc đặt tên doanh nghiệp đã được Luật doanh nghiệp 2014 quy định tại Điều 38, Điều 39, cụ thể cấm đặt tên doanh nghiệp trong các trường hợp: Đặt tên trùng hoặc tên gây nhầm lẫn với tên của doanh nghiệp đã đăng ký quy định tại Điều 42 Luật Doanh nghiệp 2014; Sử dụng tên cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tên của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp để làm toàn bộ hoặc một phần tên riêng của doanh nghiệp, trừ trường hợp có sự chấp thuận của cơ quan, đơn vị hoặc tổ chức đó; Sử dụng từ ngữ, ký hiệu vi phạm truyền thống lịch sử, văn hóa, đạo đức và thuần phong mỹ tục của dân tộc. Tuy nhiên, việc quy định về tên doanh nghiệp dễ gây nhầm lẫn nhưng không xác định cụ thể mức độ gây nhầm lẫn, không có các căn cứ rõ ràng. Những quy định chung như vậy đã gây ra nhiều lúng túng cho các cá nhân, tổ chức khi đăng ký thành lập doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý, dẫn tới sự từ chối của cơ quan quản lý trong việc cấp đăng ký doanh nghiệp, chưa đảm bảo được quyền tự do thành lập doanh nghiệp.

Thứ hai, hạn chế trong thủ tục đăng ký doanh nghiệp

Luật Doanh nghiệp 2014 có quy định về áp dụng Luật doanh nghiệp và các luật chuyên ngành, cụ thể: “Trường hợp luật chuyên ngành có quy định đặc thù về việc thành lập, tổ chức quản lý, tổ chức lại, giải thể và hoạt động có liên quan của doanh nghiệp thì áp dụng quy định của Luật đó”. Theo đó, luật Doanh nghiệp và các văn bản hướng dẫn chỉ áp dụng với các chủ thể kinh doanh như công ty hợp danh, công ty cổ phần, công ty TNHH, doanh nghiệp tư nhân mà không phục vụ đăng ký doanh nghiệp với các loại hình kinh doanh khác trong các lĩnh vực đặc thù khác như các công ty bảo hiểm, tổ chức kinh doanh chứng khoán…. Đối với các doanh nghiệp chịu sự điều chỉnh các văn bản pháp luật chuyên ngành khi thành lập doanh nghiệp vẫn chịu sự chi phối mang tính quyết định của pháp luật chuyên ngành. Doanh nghiệp được thành lập trong các lĩnh vực này không cần phải tiến hành thủ tục đăng ký doanh nghiệp tại Sở Kế hoạch và Đầu tư như các hình thức doanh nghiệp khác mà đăng ký tại cơ quan quản lý chuyên ngành theo quy định của luật chuyên ngành làm cho các quy định về luật Doanh nghiệp bị vô hiệu óa bởi pháp luật chuyên ngành.

Thứ ba, về người đại diện theo pháp luật

Theo quy định tại Khoản 2 Điều 13 Luật Doanh nghiệp 2014 thì công ty TNHH và công ty cổ phần có thể có nhiều người đại diện theo pháp luật và Điều lệ công ty quy định cụ thể số lượng, chức danh, quyền và nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật. Đây là một bất cập và gây ra khó khăn khi các đối tác tiếp cận với điều lệ công ty. Điều lệ là văn bản nội bộ của công ty, không được công khai nội dung nên nhiều công ty có thể lợi dụng điều đó để trốn tránh trách nhiệm trong trường hợp bất lợi.

Thứ tư,việc áp dụng công nghệ trực tuyến trong đăng ký doanh nghiệp vẫn còn khó khăn

Theo Thông tư số 01/2013/TT-BKHĐT ngày 21/01/2013 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì kể từ ngày 15/4/2013, đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử chính thức triển khai trên phạm vi cả nước. Quy định này nhằm giảm tải nhiều thủ tục rườm rà khi các cá nhân phải trực tiếp đến cơ quan hành chính Nhà nước để thực hiện nhiều thủ tục đăng ký. Tuy nhiên, qua thực tế triển khai, rất ít doanh nghiệp có thể tự sử dụng công cụ trực tuyến để đăng ký doanh nghiệp. Nguyên nhân là do việc đăng ký doanh nghiệp trực tuyến tương đối phức tạp. Để thao tác hoàn thành bộ hồ sơ đăng ký, nhà đầu tư phải đọc toàn bộ Hướng dẫn quy trình đăng ký doanh nghiệp qua mạng điện tử tại cổng thông tin đăng ký doanh nghiệp quốc gia và phải biết điền chọn đúng ngành nghề trong hệ thống ngành nghề kinh doanh, phải nắm rõ luật … Điều này khiến cho người dân lúng túng và rất khó thực hiện được. Ngoài nguyên nhân là người dân chưa có thói quen sử dụng dịch vụ hành chính điện tử thì mặt phức tạp của hệ thống đăng ký doanh nghiệp trực tuyến cũng khiến cho nó không mang nhiều ý nghĩa thực tiễn, không đạt được những hiệu quả như kỳ vọng và gây lãng phí nguồn.

Thứ năm, việc công khai thông tin doanh nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của nhà đầu tư

Điều 30 Nghị định 78/2015/NĐ-CP đã có các quy định về việc chuẩn hóa, cập nhật dữ liệu đăng ký doanh nghiệp. Quy định này không chỉ ghi nhận về mặt pháp lý của cơ quan nhà nước đối với sự hình thành của một chủ thể kinh doanh mà còn đảm bảo sự ghi nhận của xã hội về sự tồn tại của doanh nghiệp trên thị trường. Tuy nhiên, qua thực tiễn triển khai việc công khai thông tin doanh nghiệp còn tồn tại một số bất cập gây ảnh hưởng tới các nhà đầu tư. Mặc dù quy định bắt buộc doanh nghiệp sau khi thành lập phải thực hiện công khai thông tin về đăng ký doanh nghiệp, tuy nhiên cơ chế quản lý những doanh nghiệp vi phạm quy định này còn thiếu. Mặt khác, chưa có sự liên kết giữa các cơ quan có thẩm quyền đăng ký doanh nghiệp, vì thế khi các doanh nghiệp thành lập theo pháp luật chuyên ngành không thực hiện thủ tục công khai thông tin trên Cổng Thông tin đăng ký doanh nghiệp quốc gia nên các nhà đầu tư không thể tra cứu thông tin doanh nghiệp trong những ngành nghề kinh doanh có điều kiện một cách thống nhất.

Trên đây là một số bất cập trong quá trình thành lập doanh nghiệp. Với tư cách là nhà tư vấn luật, chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn, hướng dẫn doanh nghiệp, cá nhân tổ chức các quy định, tháo gỡ thắc mắc liên quan đến quy định pháp luật.